Rok 2023 został ogłoszony Rokiem Mikołaja Kopernika, z okazji jego 550. rocznicy urodzin i 480. rocznicy śmierci. Był to wybitny polski astronom, prawnik, lekarz, ekonomista. Umiejętnie pokazał, jak łączyć wiarę i naukę.
O Koperniku mówi się, że „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”. Do jego czasów przeważało założenie, że Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata, jest nieruchoma, a wokół niej krąży Słońce. Kopernik zbadał, że jest odwrotnie. To Słońce jest nieruchome i ma centralne położenie w kosmosie. Natomiast Ziemia po pierwsze nieustannie wykonuje ruch obrotowy wokół własnej osi (co tłumaczy wschody i zachody gwiazd), a po drugie cały czas krąży wokół Słońca (co tłumaczy pozorny ruch słońca na niebie).
Ten pozorny ruch sprawiał, że starożytni byli przekonani, iż to słońce po prostu wędruje po niebie. Odbicie tego przekonania znajdujemy np. w psalmie 19: „Tam słońcu namiot postawił, a ono jak oblubieniec wychodzi ze swej komnaty, cieszy się jak siłacz ruszający do biegu. Ono wschodzi na krańcu nieba i biegnie aż po drugi kraniec, a nic przed jego żarem się nie schroni.”
Kopernik obalił te wszystkie przekonania. Stworzył teorię, która była kompletnie rewolucyjna, dlatego został nazwana „przewrotem kopernikańskim”. I już na stałe to określenie weszło do języka polskiego, jako nazwanie jakiejś wyjątkowej teorii, która całkowicie zmieniła dotychczasowe rozumienie danego zjawiska.
Swoją teorię Kopernik zamieścił w dziele swojego życia O obrotach sfer niebieskich ksiąg sześcioro. Dał tam też świadectwo swojej wiary w Boga. Pisał: „Bóg to Stwórca, rzeźbiarz, artysta, który sam wszystko uczynił.” Uznał, że świat „został przez Boga wyrzeźbiony”. W tym dziele czytamy także: „Któż zgłębiając te rzeczy i widząc, jak wszystko w nich jest ustawione w najlepszym ładzie i kierowane Boską wolą, nie będzie podziwiał Stwórcy wszechrzeczy, w którym mieści się całe szczęście i wszelkie dobro.”
Mikołaj Kopernik urodził się w 1473 roku w Toruniu. Po ukończeniu szkoły przy kościele św. Jana w tym mieście, rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej. Poznał tam astronomię, medycynę, arytmetykę i geometrię. W 1496 roku wyjechał na studia prawnicze do Bolonii. Jego wuj, biskup warmiński Łukasz Watzenrode, pragnął, aby Kopernik przygotował się tam do kariery w strukturach kościelnych. W Bolonii Mikołaj wykorzystał studia do pogłębienia zainteresowań astronomią, prowadził też obserwacje nieba.
W 1500 roku w Rzymie nasz bohater odbywał praktykę w kancelarii papieskiej, wygłosił też publiczny wykład z matematyki. Potem przez dwa lata studiował medycynę w Padwie, a w Ferrarze uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego.
Po powrocie do Prus Królewskich przebywał jako lekarz na dworze biskupa warmińskiego. W komnatach tamtejszego zamku przygotował pierwszy zarys swojej teorii heliocentrycznej, czyli wspomnianej już koncepcji Układu Słonecznego, gdzie Słońce (po grecku: helios), jest w jego centrum. Natomiast planety, w tym Ziemia, obiegają Słońce.
W 1510 roku Kopernik został wybrany kanclerzem kapituły fromborskiej. Opracowywał też mapę Warmii i zachodnich granic Prus Królewskich, przeznaczoną na zjazd rady królewskiej w Poznaniu. W następnych latach pełnił urząd administratora dóbr kapituły warmińskiej. Mieszkał na zamku w Olsztynie i stamtąd zarządzał rozległymi majętnościami w komornictwie olsztyńskim i melzackim. Nadzorował zasiedlanie pustych łanów oraz sprawował funkcje sędziego dla poddanych warmińskich. Włączył się też w prace nad reformą monetarną. W 1519 roku złożył urząd administratora dóbr kapituły i we Fromborku objął urząd kanclerza kapituły.
W czasie wojny z zakonem krzyżackim Kopernik organizował obronę Olsztyna, która okazała się skuteczna. Został ogłoszony komisarzem Warmii w celu odzyskania z rąk krzyżackich posiadłości zagarniętych w czasie działań wojennych. W kolejnych latach pełnił kolejno urzędy: kanclerza, opiekuna stołu i wizytatora kapituły warmińskiej.
W 1541 roku Kopernik oddał do druku rękopis O obrotach sfer niebieskich. Rok później doznał udaru mózgu i paraliżu lewego boku. Umarł we Fromborku 24 maja 1543 roku i został pochowany w tamtejszej katedrze.