Liturgiczne wspomnienie Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny

21 listopada przypada liturgiczne wspomnienie Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny.

Co prawda nie ma żadnego potwierdzenia historycznego tego wydarzenia, ale apokryfy piszą, że rodzice Maryi, św. Anna i św. Joachim, przynieśli trzyletnią Maryję do świątyni, aby ofiarować ją Bogu. Tak rzeczywiście mogło być, gdyż istniał wśród Żydów religijny zwyczaj ofiarowywania dzieci na służbę Bożą. Dziecko, zanim ukończyło piąty rok życia, zabierano do świątyni w Jerozolimie i oddawano kapłanowi, który ofiarowywał je Panu. Tak też musiało być z Maryją. 

Wspomnienie  Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny jest też dniem szczególnej pamięci omniszkach klauzurowych, o czym w ten sposób przypomniał św. Jan Paweł II w 1999 roku: „Maryja jawi się nam w tym dniu jako świątynia, w której Bóg złożył swoje zbawienie, i jako służebnica bez reszty oddana swemu Panu. Z okazji tego święta społeczność Kościoła na całym świecie pamięta o mniszkach klauzurowych, które wybrały życie całkowicie skupione na kontemplacji i utrzymują się z tego, czego dostarczy im Opatrzność, posługująca się hojnością wiernych. Zalecając wszystkim troskę o to, aby tym konsekrowanym siostrom nie zabrakło wsparcia duchowego i materialnego, kieruję do nich słowa serdecznego pozdrowienia i podziękowania”.

Szczególnie więc tego dnia warto pamiętać w modlitwie o mniszkach klauzurowych, ale również o wszystkich osobach życia konsekrowanego. Przypomnijmy, że również z sodalicji wyrosły powołania zakonne: s. Teresa Małgorzata od Matki Bożej Królowej Polski OCD jest mniszką klauzurową w klasztorze karmelitanek bosych w Dysie koło Lublina, a o. Jacek Truszczyński OP modli się i posługuje duszpastersko w klasztorze i kościele dominikanów w Gdańsku. W gronie polskich sodalisek są również wdowy konsekrowane i osoby należące do świeckich instytutów życia konsekrowanego.

Bardzo wiele zawdzięczmy osobom życia konsekrowanego, ponieważ nieustannie modlą się za nas, co jest darem nie do przecenienia. A oprócz tego widzimy ich codziennie, jak gorliwie pracują w kościołach, zakrystiach, szkołach, przedszkolach, szpitalach, domach opieki i wielu innych miejscach. W ten sposób, służąc Bogu i ludziom, wypełniają swoje zakonne powołanie.

Świat życia zakonnego jest trochę tajemniczy i niedostępny. Słusznie ukryty za drzwiami klauzury. Postanowiliśmy jednak, z okazji wspomnienia Ofiarowania NMP, na chwilę uchylić te drzwi i wyjaśnić niektóre terminy związane z życiem konsekrowanym.

Konsekracja – oddanie swego życia na służbę Bogu dla dobra Kościoła. Chodzi tu o poświęcenie się całkowite, płynące z umiłowania Boga ponad wszystko. Podkreślmy, że nie każdy ksiądz jest osobą konsekrowaną, istnieją natomiast świeccy konsekrowani. Konsekracja zakonna to oddanie się Bogu przez złożenie Mu ślubów: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Są to tzw. rady ewangeliczne, które z jednej strony „streszczają” sposób życia Pana Jezusa, a z drugiej stanowią syntezę orędzia moralnego.

Stałość – osobny ślub składany w zakonach monastycznych, zwanych czasem kontemplacyjnymi, wiążący mnicha na stałe z konkretną wspólnotą. W tych zakonach nie przenosi się zakonników do innych klasztorów. W szerszym rozumieniu jest to zobowiązanie do trwania i wytrwania w życiu oddanym Bogu.

Klauzura – teren klasztoru dostępny tylko dla członków danego zakonu. Dla innych osób – tylko za pozwoleniem przełożonego klasztoru.

Klasztor – pojedynczydom zakonny. Nie mylić z zakonem, który składa się z wielu klasztorów, w których wspólnoty żyją według tych samych konstytucji zakonnych.

Zakony monastyczne – ich charyzmatem jest przede wszystkim modlitwa, a nie apostolstwo czy działalność zewnętrzna. W Polsce to m.in.: benedyktyni, benedyktynki, cystersi, kameduli, karmelitanki bose, klaryski. Członków takich zakonów nazywa się: mnichami (mnich, mniszka).

Cenoboci – zakonnicy żyjący we wspólnocie.

Eremici – zakonnicy żyjący w samotności, najczęściej mieszkający w klasztorach zwanych eremami. W Polsce są to kameduli (Kraków-Bielany i Bieniszew).

Generał – najwyższy przełożony w zakonie. Są jednak wyjątki: np. u kamedułów przełożony generalny to: Major.

Opat – przełożony autonomicznego klasztoru monastycznego (opactwa). Odpowiednikiem w autonomicznych klasztorach monastycznych żeńskich jest: ksieni. W klasztorach monastycznych bez tytułu opactwa przełożonym jest: przeor lub przeorysza. W zakonach czynnych (w odróżnieniu od kontemplacyjnych) różnie określa się przełożonego. Najczęściej jest to: przeor, gwardian, superior, rektor. W zakonach żeńskich do przełożonej mówi się często: Matko. U karmelitanek bosych: nasza Matko. Ma to podkreślić fakt, że w klasztorze wszystko jest wspólne oraz to, że przełożona jest dla swoich podwładnych Matką duchową i przewodniczką.

Prowincja – określone terytorium danego zakonu, składające się z kilku, kilkunastu lub nawet większej ilości klasztorów. Na czele prowincji stoi prowincjał lub w zakonach żeńskich matka prowincjalna. Prowincjał jest wyższym przełożonym dla podległych sobie zakonników.

Ekonom – zakonnik odpowiedzialny za finanse klasztoru, w różnych zakonach różnie nazywany, najczęściej jest to ekonom, ale np. u dominikanów prokurator, a u benedyktynów szafarz.

Magister – zakonnik odpowiedzialny bezpośrednio za formację braci przed ślubami wieczystymi. U zakonnic jest to: siostra mistrzyni.

Obłóczyny – uroczyste przywdzianie habitu zakonnego, rozpoczynające nowicjat.

Nowicjat – wstępny okres życia w klasztorze, przygotowujący do złożenia pierwszych ślubów czasowych. Trwa zwykle rok, niekiedy dwa lata. Jest to czas intensywnego rozeznawania powołania, które dokonuje się z dwóch stron. Z pierwszej: swoje powołanie do życia w danej wspólnocie rozeznaje dana osoba. Z drugiej: wspólnota rozeznaje, czy konkretny człowiek nadaje się do tego zgromadzenia.

Precedencja – porządek pierwszeństwa w zakonie, widoczny np. podczas modlitw chórowych, procesji czy w refektarzu. Decydujący jest tu jednak nie wiek, wykształcenie czy posiadane świecenia, ale data wstąpienia do zakonu. Im wcześniejsza data wstąpienia, tym wyższe miejsce w chórze czy podczas procesji. Może się więc zdarzyć sytuacja, że np. 30-letni brat zakonny, bez święceń i bez wykształcenia, zajmie w porządku pierwszeństwa wyższe miejsce niż 70-letni kapłan, profesor uniwersytetu. A to dlatego, że ten pierwszy wstąpił w wieku 19 lat (jest więc 11 lat w zakonie), a ten drugi w wieku 60 lat (jest 10 lat w zakonie). Przełożony, niezależnie od daty wstąpienia, zajmuje zawsze pierwsze miejsce.

Kapituła – zebranie wspólnoty klasztornej w celu omówienia najważniejszych spraw. Jest też kapituła prowincjalna (zebranie przełożonych wszystkich klasztorów danej prowincji) i kapituła generalna (zebranie wszystkich prowincjałów). Kapituły prowincjalna i generalna w wielu zakonach wybierają przełożonych.

Kapitularz – pomieszczenie do odbywania kapituł. Szczególnie piękne są kapitularze cysterskie i benedyktyńskie.

Chór zakonny – miejsce, gdzie sprawowana jest Liturgia Godzin, czyli modlitwa brewiarzowa.

Cela – pokój mieszkalny w klasztorze, najczęściej jednoosobowy.

Refektarz – wspólna jadalnia w klasztorze. Chociaż np. kameduli jedzą posiłki osobno, każdy w swoim domku pustelniczym.

Rekreacja – specjalny czas przeznaczony na swobodną rozmowę, rozrywkę. Rekreacja odbywa się, w zależności od zakonu, codziennie lub tylko kilka razy w tygodniu. Zwykle jest to niecała godzina po obiedzie lub po kolacji. Np. u karmelitanek bosych, gdzie prawie cały czas obowiązuje milczenie, tylko wtedy można swobodnie rozmawiać.

Lektorium – czytelnia w bibliotece klasztornej, a także miejsce w refektarzu, z którego wyznaczony zakonnik czyta Pismo Święte i lekturę podczas posiłków. Warto dodać, że w wielu zakonach podczas posiłków nie rozmawia się, za to wszyscy słuchają wybranej przez przełożonego lektury religijnej lub innej wartościowej.

Infirmeria – pomieszczenia w klasztorze przeznaczone do opieki nad chorymi zakonnikami.

Rozmównica – ponieważ za klauzurę nie wolno wchodzić osobom z zewnątrz, gości zakonnicy przyjmują w rozmównicy, czyli specjalnym pokoju umieszczonym przed klauzurą. W klasztorach mniszek (obowiązuje tam ostrzejsze prawo klauzury), rozmównica składa się z dwóch części: klauzurowej (gdzie przebywa mniszka, ponieważ nie może opuścić klauzury) i przedklauzurowej, gdzie gromadzą się goście. Obie części przedzielone są kratą.  

Wirydarz - wewnętrzne podwórze w klasztorach budowanych na planie kwadratu lub prostokąta.

Cisza – jest czymś charakterystycznym dla klasztorów, sprzyja bowiem skupieniu i modlitwie.